Tapu işlemlerinde, miras düzenlemelerinde ya da taşınmaz satışlarında sıkça karşılaşılan “intifa hakkı”, mülkiyet hakkı ile karıştırılsa da farklı ve sınırlı bir kullanım yetkisini ifade eder. Peki intifa hakkı nedir, nasıl doğar ve hangi hakları içerir?
İntifa Hakkı Nedir? Hukuki Tanımı ve Kapsamı
İntifa hakkı, bir kişiye ait olmayan bir malı veya mülkü kullanma ve ondan faydalanma yetkisini ifade eder. Türk Medeni Kanunu’na göre intifa hakkı, mülkiyet hakkından ayrı olarak kurulabilen sınırlı ayni haklar arasında yer alır.
Bu hakla birlikte kişi, malik olmamakla birlikte taşınmazdan ekonomik yarar elde edebilir; örneğin kiraya verebilir, içinde oturabilir veya işletme amaçlı kullanabilir. Ancak, satış, devir ya da temlik gibi işlemleri yapamaz çünkü çıplak mülkiyet başkasına aittir.
İntifa Hakkının Özellikleri
İntifa hakkı, hem taşınmaz (arsa, ev, tarla) hem de taşınır mallar (araç, eser, hisse senedi) üzerinde kurulabilir. En çok rastlanan şekliyle ise tapulu taşınmazlarda görülür. Bu hak kişiye kullanım süresi boyunca tasarruf hakkı sağlar, fakat mülkiyetin sahibi değişmediği için bazı sınırlandırmalar da içerir.
Temel özellikleri:
- Süreli veya süresiz olarak kurulabilir
- Genellikle kişiye bağlı olarak tanımlanır, devredilemez
- Kişi vefat ettiğinde otomatik olarak sona erer
- Sözleşme ile veya mahkeme kararıyla kaldırılabilir
- Tapuya şerh edilerek üçüncü kişilere karşı da geçerli hale gelir
İntifa Hakkı Nasıl Kurulur?
İntifa hakkının oluşabilmesi için tapu siciline kayıt yapılması gerekir. Bu hak, ya taraflar arasında yapılan resmî bir sözleşmeyle ya da bir vasiyetname veya mahkeme kararı ile tanınabilir. En sık rastlanan kurulum şekli şunlardır:
- Taşınmazın devri sırasında malik, mülkiyeti devredip intifa hakkını kendi lehine bırakabilir
- Anne-babanın, çocuklarına evin mülkiyetini verip, yaşamları boyunca kullanım hakkını saklı tutması
- İşyeri sahibinin, iş yerini devrederken kullanım hakkını koruması
Tapu müdürlüklerinde yapılan işlemler sonrasında intifa hakkı, tapu kütüğünde ayrı bir haneye işlenir ve hukuken bağlayıcılığı başlar.
İntifa Hakkı ile Mülkiyet Arasındaki Farklar
İntifa hakkı ile tam mülkiyet arasında bazı temel farklar bulunur. Mülkiyet hakkı hem kullanma hem de tasarruf etme yetkisini içerirken, intifa hakkı yalnızca kullanım ve yararlanma hakkını sağlar.
Farklılıklar şu şekildedir:
- Mülkiyet sahibi, malı satabilir, devredebilir, rehin edebilir
- İntifa hakkı sahibi, malı kullanır, gelir elde eder ama satamaz
- Mülkiyet el değiştirirse, intifa hakkı tapuda kayıtlıysa geçerliliğini korur
- Mülk sahibi, malı boş bıraksa bile intifa hakkı sahibinin izni olmadan kullanamaz
Bu nedenle intifa hakkı, özellikle mülkiyet hakkını koruyarak başka bir kişiye kullanım izni vermek isteyenler için sıkça tercih edilen bir yöntemdir.
İntifa Hakkının Sona Erme Halleri
İntifa hakkı belirli nedenlerle sona erebilir. En yaygın sona erme durumları şunlardır:
- Hakkın sahibi olan kişinin ölümü
- Belirli bir süre sonunda sözleşmenin kendiliğinden bitmesi
- Tarafların anlaşarak hakkı kaldırması
- Mahkeme kararı ile iptal edilmesi
- Taşınmazın yok olması (örneğin doğal afet sonucu tamamen yıkılması)
Sona erme durumunda tapu kaydındaki intifa şerhi de silinir ve mülkiyetin tüm hakları asıl sahibine geçer.
En Sık Karşılaşılan Uygulama Alanları
Günümüzde intifa hakkı birçok farklı amaçla kullanılmaktadır. Özellikle:
- Aile içi mal devri (ebeveynlerin çocuklarına ev devretmesi)
- Yaşam boyu oturma hakkı tanınması
- Kiraya vererek gelir elde edilmesi
- Ticari işletmelerde marka veya patent kullanımının devredilmesi
Ayrıca, bazı emekliler veya yaşlı bireyler, çocuklarına mal devrinde bulunup, yaşamlarının sonuna kadar o taşınmazda oturma hakkı elde etmek için intifa hakkını tercih etmektedir.
Uzmanlar Uyarıyor: Sözleşmeler Ayrıntılı Hazırlanmalı
İntifa hakkı kurulurken tüm detayların hukuki olarak netleştirilmesi büyük önem taşıyor. Hakkın süresi, kapsamı, sınırları ve sona erme koşulları açıkça belirlenmeli. Tapu işlemleri titizlikle yürütülmeli ve gerekli durumlarda noter ve avukat desteği alınmalı.
Aksi takdirde ileride doğabilecek anlaşmazlıklar; dava, tapu iptali, miras sorunları gibi hukuki problemler yaratabilir. Bu nedenle intifa hakkı kuran ve kullanan tarafların hak ve yükümlülüklerini çok iyi bilmesi gerekiyor.
İntifa hakkı, doğru ve dikkatli yönetildiğinde hem mülkiyet sahibini hem de kullanım hakkı sahibini koruyan etkili bir hukuki araç olarak işlev görür.
4o
